یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع، نرخ سرانۀ دستیابی به منابع اطلاعاتی و مطالعاتی افراد آن جامعه است، به گونه ای که جهان امروز را جهان اطلاعات می خوانند و از آن به جامعۀ شبکه ای یاد می کنند، جامعه ای که موجب از میان رفتن فاصله های مکانی و زمانی شده است.

در قرن معاصر، علیرغم گسترش رسانه های جمعی و بهره گیری از رایانه و اینترنت و فضاهای مجازی نه تنها از اهمیت مطالعه و کتابخوانی کاسته نشده، بلکه نقش و اهمّیت ویژه ای یافته و توجّه بسیاری از صاحب نظران تعلیم و تربیت را به خود جلب نموده است.

اکثر محققّین بر این باوراند در دنیای کنونی که هر روز در زمینۀ علمی، سیاسی، اقتصادی و هنری دگرگونی های تازه ای رخ می دهد، مطالعه منحصر به افراد خاص نمانده و هر شخصی در هر موقعیت و مقامی از آن بهره جسته است. چرا که مطالعه و کتابخوانی به عنوان یکی از منابع مهم دستیابی به اطلاعات، عملی فردی به شمار نمی آید که به سبب علاقه و سلیقۀ شخصی استمرار یافته باشد، بلکه ضرورت های اجتماعی، موقعیت تاریخی و فرهنگی جامعه، نیازهای نظام اجتماعی، علایق و انگیزه های اجتماعی، امکانات و توانایی های نظام و میزان دسترسی به کتاب، همه از عوامل تعیین کننده ای در فرهنگ مطالعه و کتابخوانی به شمار می روند.

با این توصیف اگر دانش آموزی با کتابخوانی و مطالعه خوی گرفته باشد. نه تنها بر سطح آگاهی خویش افزوده، که به عنوان فردی آگاه و بصیر، جامعۀ خود را به سوی تعالی و ترّقی سوق داده است.

مطالعه، انسان را در تعیین سرنوشت خود و جامعۀ خویش شریک ساخته و ضمن تقویت حس نوع دوستی و خیرخواهی، قوّۀ ابتکار و خلاقیت و روحیۀ آزادگی و بزرگ منشی را در جامعه تقویت می کند. «فرانسیس بیکن» در تعبیری زیبا پیرامون اهمیّت مطالعه و رسالت مطالعه کنندگان می نویسد: «مردان علم نباید مانند مورچه فقط به جمع آوری مطالب بپردازند و نباید مثل عنکبوت فقط به دور خود تار بتنند، بلکه باید مانند زنبور عسل باشند که مصالح خود را از گل ها و چمنزارها گرد آورند و در خود هضم و تبدیل کنند و عسل به بار آورند.»[1]

فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی

آنچه مسلّم است امروزه مقولۀ کتاب و کتابخوانی و ترویج فرهنگ مطالعه، فقط راهی برای تأمین اوقات فراغت نیست، بلکه این امر را باید پایه و بنیان استوار هر برنامه ریزی اصولی، اجتماعی و توسعۀ ملّی قلمداد کرد.